Historia

Historia OSM w Kole

Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Kole to jedna z największych spółdzielni mleczarskich w kraju i jeden z czołowych polskich eksporterów, potentat w produkcji mleka w proszku. W 2020 roku obchodzila 90-lecie istnienia. Cały czas posiada spółdzielczą formę działalności ze 100% polskim kapitałem. W swojej działalności łączy mleczarską tradycję z nowoczesnymi technologiami wytwarzania i wysoką jakością oferowanych produktów.

Z inicjatywą założenia spółdzielni wyszedł przedwojenny starosta powiatowy Karol Woyciechowski. Jednak grunt pod to przedsięwzięcie przygotował już jego poprzednik Michał Słomiński. Ale to burmistrz Dąbia Władysław Zalewski podczas obrad Kolskiego Sejmiku Powiatowego w dniu 22 lipca 1930 roku wygłosił przemówienie na temat potrzeby rozwoju spółdzielczości mleczarskiej i powiadomił członków Sejmiku o pomyśle powołania spółdzielni mleczarskiej w Kole.

Już 2 sierpnia 1930 roku, w siedzibie Urzędu Gminy Czołowo (z siedzibą w Kole) odbyło się Walne Zgromadzenie Założycielskie Spółdzielni Mleczarskiej w Kole, w którym wzięło udział 41 osób. Przewodniczącym zgromadzenia został Jerzy Sokolnicki z Powiercia. Ustalono nazwę zakładu: Spółdzielnia Mleczarska „Jedność” w Kole z odpowiedzialnością ograniczoną. Jedną z decyzji, jakie podjęto na zebraniu, był termin uruchomienia zakładu – 15 sierpnia 1930 roku. Terminu dotrzymano – w tym dniu przyjęto od dostawców pierwsze 400 litrów mleka. Pierwotny zakład (z ręcznym systemem produkcji) był zlokalizowany w wydzierżawionym prywatnym budynku na terenie dawnej wsi Blizna (obecnie ul. Blizna). Jego kierownikiem został Bronisław Szymański, który w roku 1971 przeszedł na emeryturę po 41 latach pracy na tym stanowisku.

Protokół Walnego Zabrania Założycielskiego Mleczarni w Kole – 2 sierpnia 1930 r.

Kier. Bronisław Szymański w Mleczarni – 1932 rok

Budynek Mleczarni w Kole – rok 1932

W 1930, mimo ręcznego systemu produkcji, spółdzielnia przetwarzała 12.000 litrów mleka dziennie. W roku 1931 zakład został zmechanizowany w oparciu o szwedzkie urządzenia firmy Auto Laval (kocioł parowy, elektryczne urządzenia transmisyjne, maselnice, wirówkę i pasteryzator). Od tego też roku nazwę zmieniono na Spółdzielcza Mleczarnia Mechaniczna w Kole. Asortyment produkcji był wówczas bardzo ubogi – produkowano masło i śmietanę, a mleko odtłuszczone zwracano producentom jako karmę dla cieląt i trzody chlewnej. Jakość produkcji była wysoka – część masła przeznaczano bowiem na eksport. Od 1934 ofertę poszerzono o ser pełnotłusty Imperial. Od 1932 skupywano też jaja (w większości wysyłane na eksport). Zarząd pracował w tych latach społecznie.

Z uwagi na dynamiczny rozwój firmy w 1934 postanowiono wybudować nowy zakład, który powstał przy ul. Toruńskiej 97 w 1937 r. W tym czasie wykupiono też konkurencyjne zakłady: Vogta w Babiaku i Skolimowskiego w Brudzewie, tworząc z nich śmietanczarnie.

Dzięki inwestycjom i nowemu zakładowi powstała w Kole bardzo nowoczesna jak na ówczesne standardy mleczarnia mechaniczna, i jeszcze polepszono jakość produktów. Sukces ten przyczynił się do rozszerzenia terenu działalności spółdzielni oraz zmiany jej nazwy w roku 1937 na Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Kole. Do wybuchu wojny OSM w Kole miała już 16 filii na terenie powiatu kolskiego, a w samym Kole posiadała sieć sklepów nabiałowo-spożywczych.

Nowy budynek kolskiej Mleczarni przy ul. Toruńskiej w Kole w czasie budowy – 1937 r.

W 1939 zakład przejęli okupanci niemieccy, którzy poszerzyli działalność o skup miodu i ubój drobiu. Zwiększono też wtedy wyposażenie techniczne – urządzono laboratorium, stworzono chłodnię amoniakalną i powiększono zbiorniki fermentacyjne śmietany do produkcji masła. Masło i mleko pełne przeznaczano tylko dla Niemców, a mleko odtłuszczone sprzedawano Polakom na kartki. Przerabiano wtedy 70.000 litrów mleka dziennie i zatrudniano 160 robotników. Niektórzy z nich wykazywali się bohaterską postawą, dostarczając mleko i masło dzieciom do transportów z Rzeszowszczyzny stojących na kolskim dworcu kolejowym. W 1945 okupant zdemontował maszyny, z których część ukryto, chroniąc przed wywózką do Rzeszy, do jakiej ostatecznie jednak nie doszło z braku czasu.

W 1945 roku kierownictwo zakładu objął Bronisław Szymański. Część zabudowań była zniszczona, ale szybko się z tym uporano. W 1951 r. nastąpiło upaństwowienie przedsiębiorstwa, ale już w roku 1957 powrócono do spółdzielczej formy własności. Na targach jesiennych w Poznaniu w 1959 zakład otrzymał medal i nagrodę Ministerstwa Handlu Wewnętrznego za wysoką jakość i estetykę opakowania masła. Masło to uzyskało też pierwszą lokatę za jakość w skali kraju. W 1961 uruchomiono własną mieszalnię pasz w Czołowie. Od 1962 masło z Koła trafia na eksport. W 1964 przyłączono OSM w Sompolnie, w 1968 OSM w Kłodawie, a w 1970 OSM w Izbicy Kujawskiej i Dąbiu. 17 lipca 1975 uruchomiono nowoczesną proszkownię mleka i wytwórnię mlekomiksu (mieszanki paszowej mlekozastępczej dla cieląt) w nowej lokalizacji przy ul. Towarowej 6, gdzie powstał cały nowy zakład produkcyjny oraz biurowiec, magazyny, a także budynki mieszkalne dla pracowników.

Spółdzielnia Mleczarska w Kole – 1967 rok

Kolejne lata przynosiły już tylko wzrost skupu, produkcji i eksportu oraz coraz to nowe medale, nagrody i wyróżnienia dla produktów OSM w Kole.

OSM Koło – 1978 r.

Jeszcze większy rozwój i umocnienie pozycji jednego z głównych liderów na rynku mleczarskim i spożywczym w Polsce, Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Kole rozpoczęła w roku 1992, gdy funkcję Prezesa Zarządu objął Czesław Cieślak, wcześniej zasiadający w Radzie Nadzorczej (w latach 1990-1992 będący jej Przewodniczącym). To właśnie jemu przyszło się zmagać z kłopotami kolskiej spółdzielni w trudnych realiach przemian i wchodzenia w gospodarkę wolnorynkową, ale dzięki trafnym decyzjom udało mu się wprowadzić firmę w XXI wiek i do Unii Europejskiej w świetnej kondycji. Okres jego prezesowania, który trwa do dziś, to czas wielu dużych inwestycji (m.in. budowa nowej proszkowni mleka – 2008 r., budowa nowoczesnej zakładowej oczyszczalni czy kotłowni gazowo-olejowej) oraz przejęć innych spółdzielni przez OSM w Kole (2000 r. – Ostrzeszów, 2006 r. – Kępno, 2007 r. – Grodków, 2019 r. – Ostrów Wielkopolski, 2020 – Konin). Znacznie powiększono obszar skupu, ilość skupowanego mleka oraz poszerzono zbyt. Pojawiła się duża gama nowych produktów.

W obecnym czasie zakład nadal zwiększa skup mleka, instaluje nowoczesne linie technologiczne, corocznie zwiększa eksport. Daje to poważne podstawy do twierdzenia, że OSM w Kole jest na dobrej drodze rozwoju, co dobrze rokuje wejściu w kolejne stulecie działalności i funkcjonowaniu spółdzielni przez kolejne przynajmniej 100 lat.

(na podstawie: „Koło – rozwój miasta 1948-1978” J. Gradziński, R. Pilarski; J.S. Mujta „Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Kole 1930-2000” oraz A. Wysocka „Z dumą w XXI wiek – 80 lat Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Kole”)